Stress, overspanning en burn-out

Een gezonde spanning zorgt ervoor dat je lichaam en geest er klaar voor zijn om een taak uit te voeren. Dat helpt om die taak beter te kunnen doen. Gezonde spanning is dus functioneel. Anders wordt het als de spanning te lang aanhoudt of te intens is.

Stress en overspanning

Als je meer spanning ervaart dan nodig is voor een taak of als je de spanning niet kunt verdragen ontstaat stress. Stress is niet functioneel. Stress bemoeilijkt juist je functioneren en is slecht voor je. Duurt de stress niet te lang, dan herstel je daar wel weer van. Je doet daarna even rustiger aan, slaapt wat bij. Maar als de stress te intens is geweest of te lang heeft geduurd, lukt het je niet goed meer om daarvan te herstellen. Je veert als het ware niet meer terug. Dan ben je overspannen.

Klachten bij overspanning

Er zijn verschillende klachten mogelijk bij overspanning, waaronder:

• Vergeetachtigheid.
• Geen plezier meer hebben in dagelijkse dingen.
• Je niet meer in staat voelen problemen aan te pakken.
• Minder presteren.
• Het niet meer aankunnen.
• Moeite hebben met helder denken.
• Concentratieproblemen.

Stressklachten gaan soms samen met andere klachten, met name depressieve klachten, angstklachten of lichamelijke klachten veroorzaakt door psychische of emotionele factoren (somatisatie). In therapie helpt het onderscheid tussen de verschillende klachten om het traject daar zo goed mogelijk op af te stemmen.

Burn-out is uitputting

Negeer je de signalen van je lichaam en geest, of merk je ze niet op, en dwing je jezelf om toch maar door te gaan ondanks je overspanningsklachten, dan ben je op weg naar een burn-out. Bij burn-out stop je vanzelf, omdat je lichaam en geest door uitputting niet meer normaal kunnen functioneren. Voor herstel van burn-out is rust de eerste stap.

Over de terminologie stress, overspanning en burn-out is nog weleens verwarring. Sommige behandelaars plaatsen burn-out voor overspanning, maar dat is in feite een definitiekwestie. Het blijft allemaal stress, in toenemende ernst. Het gaat uiteindelijk niet om het etiket, maar om de achterliggende klachten.

Oorzaken stress

Stress ontstaat door een onbalans tussen draaglast en draagkracht. Draaglast heeft te maken met alles waar je aan moet voldoen. Denk aan werkdruk of studiedruk, relatieproblemen, problemen in de familie of financiële lasten. Maar ook persoonlijke problemen zoals lichamelijke klachten of psychische problemen kunnen stressfactoren zijn.

Bij de moderne westerse mens draait het leven vooral om: relatie, werk/studie en sociale contacten. Als een van die drie niet lekker loopt, dan ontstaat gemakkelijk stress.

Draaglast en draagkracht geen objectieve gegevens

Wat voor de een zwaar is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Hoe zwaar je een taak ervaart, hangt bijvoorbeeld ook af van je zelfbeeld en de eisen die je aan jezelf stelt. Ook flexibiliteit – het vermogen om je aan te passen aan veranderende omstandigheden – speelt daarbij een belangrijke rol. Als je langere tijd niet lekker in je vel zit, kun je nu eenmaal minder hebben dan wanneer je je goed voelt en neemt ook je flexibiliteit af.

Wat kun je doen aan stress?

Gelukkig zijn er veel dingen die je zelf tegen stress kunt doen. Ze hebben allemaal te maken met zelfkennis, goed voor jezelf zorgen en een gezonde balans tussen draagkracht en draaglast. Kan er een lichamelijke oorzaak zijn, dan ga je natuurlijk langs je huisarts.

Krijg je toch last van overspanningsklachten of burn-out? Blijf dan niet doorgaan met iets dat niet werkt, maar schakel tijdig hulp van buitenaf in. Overweeg dan ook eens met een therapeut te gaan praten.

Coaching of therapie bij stressklachten

Een coachingstraject of therapie besteedt altijd aandacht aan de volgende terreinen:

• Gezond leven. Reinheid, rust en regelmaat. Hier horen ook bij: gezond eten, goede nachtrust, sociale contacten, voldoende ontspanning en beweging.
• Herkennen van de voornaamste stressbronnen. Vooral bij meerdere stressfactoren helpt een stresshiërarchie om te focussen op waar op korte termijn de meeste winst te behalen is.
• Inzicht in onderliggende problematiek. Denk aan persoonlijkheidskenmerken, onverwerkte gebeurtenissen uit het verleden, angsten, een negatief zelfbeeld of een midlifecrisis.
• Verbetering van vaardigheden en copingmechanismen. Bijvoorbeeld: anders leren omgaan met gevoelens, vermijdingsgedrag, nee leren zeggen, werken aan zelfwaardering. Door nieuw gedrag te leren krijg je meer mogelijkheden ter beschikking om goed voor jezelf te zorgen en vergroot je je comfortzone.
• Leven naar je waarden. Stilstaan bij wat voor jou belangrijk is in het leven. Wat zijn voor jou belangrijke waarden en hoe kun je hier praktisch handen en voeten aan geven?

Persoonlijke aanpak

Begeleiding bij stress, burn-out of overspanning is altijd een persoonlijke aanpak en een gefaseerde aanpak. B ij overspanning of burn-out ben je niet meer in staat de taken te doen die anders geen probleem waren. Een krantenartikel lezen of het tv-journaal volgen kan al een te grote belasting zijn. In dat geval is een korte periode van rust de eerste stap. Bij een gefaseerde aanpak sluiten we steeds aan bij wat jij kunt en wat er nodig is. Zo leer je tijdens het traject ook steeds beter jezelf kennen en vandaaruit herkennen wat je aankunt.

Reïntegratie bij overspanning of burn-out

De meeste mensen die vanwege stress minder zijn gaan werken zijn erbij gebaat om zo snel als mogelijk weer aan de slag te gaan. Feit is nu eenmaal dat werken voor de meeste mensen ook betekenis en structuur geeft aan hun bestaan. Zo snel als kan en zo langzaam als nodig, is dan ook het uitgangspunt. In mijn praktijk draait daarbij alles om de cliënt. Formele wettelijke reïntegratieverplichtingen blijven lopen via de bedrijfsarts en eventueel het UWV en vormen geen deel van het traject.

Vergoeding door werkgever

Soms vergoeden werkgevers het begeleidingstraject. De afspraak is dan altijd dat aan hen geen inhoudelijk verslag zal worden gedaan over de specifieke inhoud. Er gaat dus geen informatie over de werknemer naar zijn/haar werkgever.

Voel je vrij om contact op te nemen als je een vraag hebt of een afspraak wilt maken voor een gesprek.